Мария Петрова Дүсмәт авылында үле ашларын үткәргәндәге йола турында сөйләде

Керәшеннәрдә йолалар бик күп булган. Кызганычка каршы, аларның хәзерге көнгә килеп җиткәне күп түгел. Ә бит безнең җырак әби-бабаларыбыз табигатькә буйсынып яшәгәннәр. Кояшка, Җиргә, Суга табынганнар һәм үлгәннәр рухына ышанганнар. Шуңа бәйле рәвештә бик күп йолалар үтәлгән. Берничәсен язып китим әле.

Үле ашларын үткәргәндәге бер йола. Без, үлгән кешенең кырыгын, еллыкларын, олы ашлар уздырабыз бит. Менә шул ашка кеше җыелыр алдыннан бер кеше ризык тотып үлеләрне чакырырга чәчәүниккә китә. Безнең Дүсмәт авылында ул авыл башында рәшәткәләп алынган җирдә. Монда кеше беркем белән дә сөйләшергә тиеш түгел. Ризыгы белән «әйтеп ашый», калганын шул чәчәүниктә калдыра. Ул анда үлгән кешенең исеме белән әйтә: «Бүген менә без сине искә алырга җыелабыз, барлык туганнар белән җыелышып кайтыгыз» дигән сүзләр әйтеп чукына.

Менә шулай чакырыла. Иң беренче итеп үлгән кешегә атап иман укыла, аннан соң атап мал чалган җиргә чыгып шулай ук «әйтеп ашап», үлеләрне искә алып өйгә керәләр. Алар керер алдыннан скәмияләрдәге, диваннардагы покрывалларны кагып куялар, бу инде үлгәннәрнең рухларын озату, тынычлыкта калдыруны аңлата минемчә.

Тагын бер йола искә төште. Егет солдатка киткәндә әнисе бер телем ипи бирә, ул аны каба. Ә калганын тәре алдына төреп куялар. Ана кеше улына: «Улым шушы икмәк сыныгы сине шушы туган йортыңа, туганнарың янына чакырып кайтарсын!» дип әйтә. Егет кайткач ул ипи сыныгын тәре алдыннан алып тагын аңа каптыралар (ул инде сухари була) калганын мал-туарга бирәләр.

Бәйрәм-йолаларыбыз онытылмасыные инде. Алар барысы да кешенең характерын формалаштыра торган, яхшылыкка өметләндерә торганнар бит югыйсә.