Ата-бабалар җоласы

Олы көнне каршылау, бәйрәм итү йолаларын керәшеннәр төрле җирдә төрлечә үткәрәләр. Чиләбе өлкәсе Нагайбак районы Фершампенуаз авылында булганда, Анна түти Маметьевадан (1928 елгы) "үле мунчасы" турында язып алган идем. Башкортстанның Бакалы районы керәшен авылларында да бу йола бүгенгә кадәр үтәлеп килә.

"... Үлеләр мунчасы пасханы каршылау атнасында среда көнне ягыла. Дөнҗа кешеләре кояш баеганчы юынып бетәргә тиешләр. Өйдәге һәркем мунча кереп беткәч, мунчаны юып чыгарасың. Тазларны, чүмечләрне чайкап, аларга талымлап су салып калдырасың. Элгәре, шампуньнар юк чакта, каен көленнән селте ясап, анысын аерым таз белән куя идек. Яңа башланмаган сабын калдырырга кирәк, тотылганы ярамый. Бистәрләр элеп куясың. Шулай әзерләп бетергәч: "Әйдәгез, килегез, безгә үпкәләмәгез, юыныгыз," - дип әйтеп, ишекләрне ябып чыгасың. Ишек тоткаларын да сөртеп, ишекне бүтән ачмыйбыз. Кире керергә ярамый.

Икенче көнне җыештырып алабыз. Ничек калдырган булсаң, шул көе тора инде. Җоланы гел үтәп килдек. Хәзер генә яшьләр бик саңга сукмый инде. Олылар исә ата-бабадан калган җола дип онытмыйлар.

Ә менә четверг көнне кер юалар, юарга керең булмаса да, ич җугы, мендәр тышларын чайкап эләргә кирәк, диләр ие. Казлар уңсынга - ырымы шундый."

Анна түти сөйләгәннәр белән минем мамалар үскән Үмер авылы җолалары гел бертөсле. Моңа гаҗәпләнәсе түгел, чөнки 1842 елда Фершампенуазга Башкортстанның Үмер һәм Илек авылы кешеләре казаклар итеп күчерелгән бит. Әби-бабаларыбыз - бер тамырдан булып чыга. Элгәре Фершампенуазның бер урамында "үмерләр" яшәсә, икенчесендә "илекләр" яшәгән. Хәзер инде буталганнар.

Арада озак еллар, биек Урал таулары ятса да, ике якта да җолалар сакланган. Чиркәү мондый җолаларны өнәп бетермәсә дә, ата-бабалардан килгәч, шулай тиеш кебек канга сеңгән.

Валентина Максимова,

Мамадыш районы Колышчы авылы