КЫЮ АРТИЛЛЕРИСТ

Балык Бистђсе районы Казак Чаллысы авылы Культура йорты янындагы бакчада бер џђйкђл бар. Ул - якташлары, Советлар Союзы Герое Валентин Куприянович Иванов хљрмђтенђ куелган. Бљек Ватан сугышыннан исђн-сау кайтып, 72 яшенђчђ ќитеп, якты дљньялардан бакыйлыкка књчкђн бу Герой турында озак вакытлар бер информация дђ булмады. 1966 елда басылып чыккан "Советлар Союзы Геройлары - Татарстан уллары" исемле китапта да аныћ турында бер сњз дђ юк. Књрђсећ, сугыштан соћ тормышында булган фаќигале хђл аныћ фронттагы барча батырлыкларын сызып атарга ќитђ, дип уйлаганнардыр. Совет власте џђм партия идарђ иткђн заманнарда кечкенђ генђ ялгышлык љчен дђ башыћ белђн ќавап бирђ торган вакытлар иде шул ул еллар. Џђм менђ берничђ ел элек Валентин Ивановныћ мактаулы исеме дђ, сугыш кырларында књрсђткђн батырлыкларыныћ ил тарафыннан танылуы да кире кайтты. Бњген аныћ бюсты район њзђгендђге Геройлар аллеясендә куелган. Ќићњ тантаналарында да Балык Бистђсе районы илгђ Советлар Союзы Героен бирде, дип ђйтђлђр.

Сугыш башланганда укытучы булып эшлђгђн Валентин беренче кљннђн њк фронт-ка китђ. Сугышта артиллерия батареясы командиры дђрђќђсенђ књтђрелеп, њз батареясы белђн књп бђрелешлђрдђ катнаша, курку белмђс, кайгыртучан командир икђнлеген књрсђтђ. Орел шђџђре љчен барган сугышта аныћ батареясы немецларныћ унбер танкын яндыра.

Ђнисе Матрена Константиновна да сугыш барган кљннђрдђ улыныћ батырлыклары турында язылган хатларны еш ала. Подполковник, Советлар Союзы Герое А. Бутко, майор П. Истратовлар сугышчылар исеменнђн улы Валентинныћ кыю командир булуы, батырлыклары љчен ике орден, ике медаль белђн бњлђклђнње турында язып, шундый егет њстергђннђре љчен рђхмђт белдерђлђр аңа. Валентин Ивановка Хљкњмђтнећ 1943 елныћ 17 октябрендђге Указы нигезендђ Советлар Союзы Герое дигђн мактаулы исем бирелђ.

Татарстан китап нђшриятында 1946 елны "Геройлар китабы" басылып чыга. Анда Бљек Ватан сугышы елларында татар халкы књрсђткђн батырлыклар турында Советлар Союзы маршаллары Г. Жуков, И.Конев, К.Рокоссовский, Р.Малиновский, Л.Говоров џђм башка хђрби начальникларныћ истђлеклђре дђ язылган. Биредђ Валентин Ивановныћ да сугышчан юлы шактый кић яктыртылган.

"...Сугышчылар кызу бђрелешлђр арасында беразга тын алырга землянкага ќыелдылар. Монда тљрле миллђт кешелђре бар, лђкин аларныћ џђркайсы њзенећ туган ягын њзенчђ искђ тљшерде: кемдер таулар арасына тљренгђн авылын, кемдер чђчђккә күмелгән станицасын, кемдер њзенећ тыныч шђџђрен. Ђ командир Валентин Иванов њзенећ туган авылы - Казак Чаллысы исемен йљрткђн керђшен авылы турында сљйлђде.

- Књрсђгез иде сез, егетлђр, безнећ авылны! Кырларында башаклар шаулый, урманнарда яшел наратлар њзара сљйлђшђ, књллђрдђ балыклар йљзђ. Бай яшилђр безнећ авылда. Бђхетебезнећ иге-чиге юк иде. Ђ бу шайтаннар Совет ќирендђ нђрсђ эшлилђр? Чђчђк атучы Сталинградны хђрабђ хђленђ китерделђр, авылларны таладылар, яндырдылар.

Сугышчылар командирларын бирелеп тыћладылар џђм тагын бер кат явызлыклары љчен дошманнан њч алырга ант иттелђр.

...Сугыш Идел буенда бара. Лђкин Валентин кљрђшнећ тиздђн Днепр ярларына књчђсенђ аз гына да шиклђнми. Совет гаскђрлђре каты сугышлардан соћ Сталин-град янында немецларны чолгап алдылар. Фронтта бераз тынлык урнашкач, Валентин Иванов џђм аныћ батареясы Орлов юнђлешенђ ќибђрелђ. Тђќрибђле артиллерист њз кул астындагы утлы орудие белђн оста ќитђкчелек итте. Разведка биргђн тљгђл расчет та лейтенант Ивановка дошманны хатасыз кыйнарга мљмкинлек бирде.

Совет гаскђрлђре кљнбатышка юнђлде. Иванов батареячылары Украина ќиренђ аяк бастылар. Немец оборонасын ќимереп, пехотачыларга џђм кавалеристларга юл ачып, Иванов дивизионы алга ыргылды. Менђ Днепр да якында гына. Аннары - Киев. Каты сугышлар кљндез дђ, тљнлђ дђ тынмады. Дошман безнећ кљчлђр алдында каршы тора алмады. Совет гаскђрлђре Днепрны кичтелђр. Ућ як ярга Иванов батареясы беренчелђрдђн булып чыкты. Валентин Иванов кљрђшлђрдђ њзен телђсђ нинди катлаулы бурычларны хђл итђ белњче, оста артиллерист џђм кыю сугышчы итеп књрсђтте."