Солдатларны сугышка озаткан гармун язмышы

Безнең гаиләбездә иң кадерле истәлек — ул минем әтиемнең тальян гармуны. Гомеренең 45 елын Усали урта мәктәбендә балаларга музыка укыткан Пасыев Семён Ивановичның гармун-баяннары бик күп, ләкин монысы- иң кадерлесе. Бу гармунның үз язмышы бар…

...1941 елның июнь ае. Илдә дәһшәтле сугыш башланган. Кукмара тимер юл вокзалы каршындагы мәйдан корт оясыдай гөж килә. Тирә-як авыллардан җыелган апалар, яшь киленнәр, кызлар өрлектәй гәүдәле ирләрен, улларын, сөйгән егетләрен фронтка озаталар, җырлыйлар, елыйлар... Фронтка китүче яшь кенә бер егет өздереп тальян гармун уйный, аңа кушылып җырлыйлар. Менә берзаман: «Барыгыз да вагоннарга!» — дигән команда яңгырый.

Егет уйнавыннан туктый да гармунын янәшәдә басып торучы хәрби комиссарга бирә (комиссар татар кешесе, гармунчы була) һәм кузгала башлаган вагоннарның берсенә сикереп менә. Поезд, тизлеген арттыра барып, бераздан бөтенләй күздән югала…

Сугыш бетеп, күп гомерләр уза. 1970 еллар уртасында әти Кукмарага барып чыга. (Ул вакытта алар әнием белән бергә Нырты урта мәктәбендә укыталар.) Урамнан узганда бер ишегалдыннан моңлы гармун тавышы ишетә. Гармунчы әтиемнең йөрәге түзми, әлеге ишегалдына таба атлый, гармунчының уйнавына сокланып тыңлап тора. «Ник анда гына торасын, мондарак кил, гармунчыдырсың ахры, күзләреңнән күрәм», — ди олы яшьтәге абзый. Ике гармунчының сөйләшер сүзләре күп була. Әтинең сыздырып уйнап җибәрүе өлкән хәрбинең күңелен нечкәртеп җибәрә. Япь-яшь кешенең шундый оста һәм моңлы итеп уйнавына шакката ул. Әтинең тальянга кызыгуын күреп: «Бу гармун синең кулыңда тик ятмас, бик шәп уйныйсың, мин картайдым инде, уйнаганда гармунчы солдатны, мине искә алып уйнарсың», — дип, яшьле күзләрен сөртеп, ул үзе өчен дә бик кадерле булган ядкарьне яшь егеткә тапшыра. Ышанычлы кулларга тапшыруына сөенеп, шул ук вакытта бераз ямансулап, озатып кала аны элеккеге комиссар.

Шулай итеп, дистәләрчә ир-егетләрне яу кырына озаткан тальян гармун, күп еллардан соң безнең өйгә кайта.

Яу кырларына киткән гармунчы егет Кукмара ягыннанмы, әллә үзебезнең якның берәр авылыннан булганмы? Ул исән-сау туган якларына әйләнеп кайтканмы? Әллә мәңгегә чит җирләрдә ятып калганмы? Монысы безнең өчен билгесез...