Яшәү мәгънәсе - уеп ясалган бизәкләрендә

Сөембикә манарасына терәлеп үк торган борынгы бинадагы “Кунакчыл Татарстан” дигән бу күргәзмәдә төп урынны республикабызның бүгенгесенә багышланган панно алып тора. Урта бер җирдә – Кремль, аның бер ягында –  Сөембикә манарасы, икенчесендә –чиркәү. Александр үзе әйткәнчә, “Кремль – ике төп динне, республикада яшәүче халыкларны берләштерә торган символ”. Биредә, шулай ук, халкыбызның борынгы Болгардан алып бүгенге көнгә кадәрге тарихын, рус дәүләте тарихын, татар һәм рус халык әкиятләрен, Габдулла Тукай, Александр Пушкин әсәрләрен гәүдәләндергән күләмле паннолары да игътибарны җәлеп итә. 

Күргәзмәне ачу тантанасында ясаган чыгышында республика керәшен иҗтимагый оешмасы башкарма комитеты җитәкчесе Людмила Белоусова табигый талант иясе булган керәшен җегете Александрның иҗат эшчәнлегенә тукталды. “Аның  коллекциясе зур булып, һәр эше бер-берсе белән үрелеп бара. Ул – керәшен халкының гына түгел, бөтен Татарстанның горурлыгы”, – дип ассызыклаучы Людмила Даниловна                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            алга таба Александрның  иҗат күргәзмәсен Я.Емельянов исемендәге мәдәни үзәктә дә оештырырга ниятләүләрен әйтте.

“Казан Кремле” музей-тыюлыгы директорының фәнни эшләр буенча урынбасары Светлана Коновалова үзенең чыгышында рәссам Александрның бу 32нче күргәзмәсе булуын, аның коллекциясе үз эченә 120 эшне алуын, кайбер панноларының икешәр метр биеклектә икәнен әйтте. Бу күргәзмәне Россиянең төрле почмакларыннан килүче туристлар караячагын искәртте.

  Г.Ибрһимов исемендәге тел, әдәбият һәм сәнгать институтының (ИЯЛИ) өлкән фәнни хезмәткәре Людмила Шкляева рәссам хезмәтенә югары бәя биреп, аның иҗатына бизәкләү алымы хас булуын, эшләрендә халыкның күпкырлы мәдәнияте чагылуын, панноларындагы композицияләрдән тарих сәхифәләрен укырга мөмкин икәнен сөйләде.     

Белгечләр әйтүенчә, гомумән, дөньяда уеп рәсем төшерү (ковка) техникасы белән иҗат итүче рәссамнар сирәк. Һөнәре буенча монтажчы Александрны Татарстанда металлга чүкеп бизәк уючы бердәнбер рәссам дисәм, ялгышмам. Иҗаты белән күптәннән, әле Түбән Камада яшәгәндә үк таныш булган Александр – үз гомеренең 45 елын иҗатка багышлаган шәхес. Тукай районының Мартыш авылында туып-үскән, тугыз класс тәмамлаган бу керәшен егете Түбән Камадагы училищеларның берсендә  монтажчы һөнәрен үзләштерә. Әмма язмыш тыйнак, аз сүзле егет өчен гел башка тормыш әзерли...

Ул елларда Түбән Камада бар кеше, хәтта мәктәп укучыларына кадәр, металлга чүкеп бизәк ую белән мавыга. Иҗат чире Александрны да читләтеп үтми. Берсендә шулай, узып барышлый, рәссам Георгий Арчуашвили җитәкчелегендәге мастерскойны күрә. Шәһәрнең үзендәге ул мастерскойда химкомбинатның сәнгать төркеме рәссам-бизәүчеләре эшләгән чак була. Александр керә һәм үзенең дә чүкеп рәсем ясау теләге барлыгын әйтә. Георгий Владимирович бу керәшен егетенә карап тора да, чүкеч, бер табак бакыр һәм үзе ясаган эскизны бирә: “Саша, менә өстәл, эш кораллары, үзеңне сынап кара”. Оста өйрәнчегенә эскиздагы бизәкләрне ничек итеп бакырга төшерергә кирәген дә өйрәтә. Бу 1975 ел була. Шулай итеп, гади монтажчы Александрның күңелендә йөргән образлар, бизәкләр энә очыдай уем-уем булып, бакырны җанландыра, сурәт-сыннарга әйләнә.

Вакыт, тырышлык белән бергә осталык та килә. 1978 елдан инде ул, бер-бер артлы, сәнгать югарылыгындагы паннолар, рәсемнәр иҗат итә. Аларның һәркайсы  – кабатланмас, һәркайсы бер генә нөсхәдә икән. Берсен-берсен ясап бетерү өчен, Александрның өй айдан алып бер ел һәм аннан да күбрәк вакыты киткән. Димәк, һәр паннога, алардагы һәр бизәк-уемга рәссамның күз нурлары сеңеп калган, тырышлыгы һәм сабырлыгы салынган...

Язмышы соңгы елларда авыр сынауларга дучар итсә дә, Мартыш җегете Александрга әле озак елларын иҗатта үткәрергә язсын. Киләчәктә Татарстан һәм Россия дәүләт музейларында  керәшен җегете, бакырга уеп бизәк ясау остасы Александр Ивановның да эшләрен күрә алсак иде...

Фирая МОРАТОВА.