Елена Скворцова: “Әти урманда җиргә ятып торган да, чирләп, айный алмаган”

Кулак җырак бабай.

Кыңгыраулы пар атларда

Бабам баргандыр туйларга.

Кулак булып сөреләсе булгач,

Белмәгәндер нәрсә уйларга.

Әниемнең әтисе безгә җырак бабай була. Мин аның турында язарга булдым. Безнең бабай бик тә зирәк, тырыш, уңган кеше булган. Туйларда, Нардуганнарда матур итеп җырлаган. Җырак әби 12 бала тапкан, шуның 1се – малай, калганнары – кыз. Ул малай да 14 яшендә, ат йөздергән вакытта, суга батып үлгән. Бабай кызлар белән генә торып калган. Алай да сынмаган, сыгылмаган. Бер ялчы да тотмаган, үз көнен үзе күргән. Өй җитештергән. Яңа өйгә керәбез генә дигәндә, әбинең энесе (сельсовет председателе) килеп, “Кулаклар исемлегендә сез дә бар, иртәгә сөргенгә озаталар сезне”, – дигән. Ничек тә төнлә ычкынырга кирәклеген аңлаткан. Әби белән бабай, 12 яшьлек кызларын алып, Нижний Новгородка киткәннәр, ә аларның олы кызлары тутай белән җизнәсе янына барып сыеналар. Авылда, иртәгесен килеп, әби белән бабайны таптыралар. Әни авылда калган була, аңа тимәсләр дип уйлыйлар. Аңа ул вакытта 14 яшь була. “Әти-әниең кайда?”дип, әнине мылтык белән куркытып сельсоветка алып төшеп ябалар. Шуннан китә талау, йорттан бары стена гына кала, бөтен әйберне ташып бетерәләр. Ике көн тоткач, әнине чыгаралар. Кая барып сыенырлыгы да булмый аның. Бабайларның кая икәнен белми. Күпмедер вакыттан, Мәскәүдәге чыбык очы туганнары алып китә. Хатыны Кремльдә эшли. Ире авырый торган була, әнине нәнкә итеп тоталар. Начар яшәми ул анда. Муса Җәлил белән төшкән гаилә фотолары да саклана иде. Җәлил аларга килеп йөргән.

Әтиләре авылга кайткач, әни дә кайткан. Кияүгә чыккан. Юклык чоры... Әти урманда тирләп эшләп, җиргә ятып торган да, чир эләктергән, шуннан айный алмаган. 1941 елны үлеп киткән. Әни өч бала белән торып калган. Бер кашык оны да, бәрәңгесе дә булмаган. Шуннан бабай белән әби әнине үзләренә сыйдырганнар. Бабай колхозга кермәгән, 15 сутый бакчасында, күп төрле җиләк-җимеш, яшелчә үстергән.