Керәшен бетерелергә тиешле халык түгел

Әйтик, бездән "Керәшен мәгарифе, керәшен мәгариф системасы бармы?" - дип сорасалар? Хәер, кем сорасын?! Кемнән сорасын?! Районнардагы мәгариф оешмалары да, Мәгариф һәм фән министрлыгы да, мәгариф һәм мәдәният өчен җаваплы депутатлар комиссиясе дә, Президент аппараты да - берсе дә бу турыда уйламый.

Керәшен халкы республика җитәкчелегенә Республикада татарларны сан ягыннан русларга караганда күбрәк күрсәтү өчен генә кирәк, дигән күңелсез нәтиҗәгә ясарга мәҗбүр итәләр. Халык саны алынган саен, акылсыз сәясәткә корбан ителеп, керәшен тагын да таркатыла, бүлгәләнелә, сан ягыннан киметеп күрсәтелә. Дәүләт дәрәҗәсендә алып барылган мондый "чараларның" сәбәбе бер генә: хөкүмәт җитәкчеләренең керәшенне - керәшен дип язарга, татар халкын мөселман һәм христиан динле халык дип танырга теләмәвендә.

Үз вакытында халыкның үзатамасын теркәп, санын исәпкә алынып ясалган нәтиҗәләр кемнәрнедер ышандырмый:
1. "В 60-х годах 18 века удельный вес крещёных татар в составе поволжско-приура льских татар составлял 7,6 процента. (ТЭС, 1999, 299.) Общая численность по переписи 1926 года 120 тысяч 700 человек". (Татарский энциклопедический словарь, 1999, 299 б.)
2. "По переписи 1926 года, когда они (кряшены) выделялись как самостоятельная народность, численность составляла 120,7 тыс. человек". (Татаrica. Энциклопедия, 1997, 327 б.)

Игътибар беләнрәк укыган кеше аңлар: язмаларда керәшеннәрнең саны бер үк цифрлар белән күрсәтелә. Эчтәлек ягы төрле. Беренчесендә "когда они выделялись как самостоятельная народность" дигән кисәк, ни сәбәптәндер, татар энциклопедиясен төзүчеләр тарафыннан язарга "онытылган".
Барыбыз да белә: 1989 нчы һәм 1997 нче елда Россия Федерациясендә халык саны кабат алынды. Кайсы халык, кайда һәм күпме яши? Кешене кеше буларак хөрмәт иткән дәүләттә эшләнелергә тиешле дөрес эш бу. Яхшы хуҗа, хуҗалыгы - нык, килер көннәре тыныч булсын дисә, балаларының гына түгел, йортындагы һәр нәрсәнең - хайваннарының, кош-кортының, хәтта, савыт-сабасының төгәл исәбен белә. Шуларга карап, ул алдагы көннәрендә яшәр өчен үзенчә план кора.
Керәшен авылларында яшәүчеләр, керәшен мәктәпләренең җитәкчеләре, керәшен мәктәпләрендә эшләүче укытучылар исәп алу нәтиҗәләренә игътибар иттеме икән? Узган 8 ел арасында керәшен авылларында яшәүче кеше саны нигә шул кадәр кимегән? 2014 нче елга күпме калганбыз?

Туучы балалар саны кимегән саен, ул керәшен авылларындагы урта мәктәп башта - 9 еллыкка, аннары 4 еллыкка калдырылып, соңрак бөтенләй ябылачак бит. Мәктәбе, тәртипле яшәеш өчен үрнәк укытучысы, иртән урамын тутырып - мәктәпкә, төштән соң урамын тутырып мәктәптән кайтучы балалары булмаган авылның киләчәге юк ул. Була да алмый! Керәшен мәгарифе, аның киләчәге турында шуннан соң сөйләшү мөмкинме?

Ни өчен "Татарский Энциклопедический Словарь"не (1999) төзүчеләр Татарстан Республикасындагы керәшен авылларының исемен күрсәтә, аларда яшәүчеләр турындагы графада жители - татары дип яза? Керәшен авылында яшәгән халыкны, керәшен үзен үзе атаганча, шул графада жители - кряшены дип нигә язмаска!
Энциклопедияне төзүчеләр китергән мәгълүматларга карап, кайсы керәшен авылының якынча кайсы елларда бөтенләй юкка чыгасын бик төгәл билгеләп була. Зираты гына кала, димәк. Мәсәлән, түбәндәге керәшен авылларында 8 ел эчендә халык саны менә күпмегә кимегән:

Николай МАКСИМОВ, КФУ доценты