Туганайлар 18+
2024 - Гаилә елы
Новости

Духовные стихи кряшен

Предлагаем ознакомиться с текстом нескольких духовных стихов

В современном быту у кряшен старшего поколения сохраняются православные духовные стихи, но большая часть их осталась незафиксированной. История развития духовных стихов изучена также слабо. О том, что большинство этих стихов были созданы безивестными авторами, монахами и монашками, жившими в кряшенских монастырях, мы узнаем из преданий, сохранившихся в народе. В результате смены нескольких поколений при доминировании атеизма, духовных стихов, песен с религиозными сюжетами на кряшенском наречии осталось мало.

В прошлом, во время религиозных праздников, кряшенская деревенская молодежь пела славильные куплеты (славут ӓйтеӱ). В большинстве районов проживания кряшен славильные песни, посвященные Иисусу Христу, иным святым, называют «славут» или «салават» и о наличие их в прошлом хорошо помнят. Духовные стихи исполнялись и взрослыми, и молодежью, и детьми при колядовании (Ходайны даннау, теляк ӓйтеӱ, славут ӓйтеӱ). По преданиям, исполняли духовные песни и кряшенские нищие (дярбешляр). Во время праздников они пели их стоя у церкви или на сельской площади, где чаще бывает народ.

Одним из знатоков духовных песен кряшен был протоиерей Иоанн Тихонович Чурашов (1925–2008) – настоятель храма Покрова Божией Матери села Большие Аты Нижнекамского района Татарстана.

До сего времени кряшены исполняют духовные стихи на родном языке во время проведения похоронных обрядов. Количество знающих и умеющих исполнять эти стихи с каждым годом становится все меньше и меньше, хотя традиция передачи этих стихов более молодому поколению еще сохраняется.

Предлагаю ознакомиться с несколькими текстами духовных стихов кряшен, записанных мной в разные годы.

Христос öйрянеÿчiлярiня сöйлягян азакы сюзлярен

 

Татарстаннын Ӓлмят – Iзiй – Тюбян Кама тӧбяклярiндя башкарыла. Тюбян Кама районы

Олы Аты ауылы чиркяӱ пубы Иоанн Чурашовтан (1925 – 2008) жазыб алынган буйынча

 

Стих распространен в Альметьевско-Заинско-Нижнекамском регионе Татарстана. Этот стих записан от настоятеля церкви с. Большие Аты Нижнекамского района Иоана Чурашева (1925-2008)

 

Öйрянiÿчiляргя чиркяÿдян чыкканда,

Христос сöйлягян азакы сюзлярiн,

Айрылыу турында кайгылы сюз белян;

Öйряткян Ходай сöйöклö ибтяшлярiн:

Жир бiлян кюк бiтяр кöнняр житяр, диб,

Сöйляб аҥнаткан Христос аларга.

Мöмкиннiк жук, ул кöнняр житяр, диб сöйляб,

Булмый калырга буласы тумаларга.

Äйтчi бiзгя, кадiрлi Öйрятiÿчi,

Престолга утрыб кайчан Хöкöм итярсiҥ?

Бiрчак заманда ул багытлар житяр,

Карышы торырлар падшага падшалар,

Жабышыб сугышырлар калык калыкка,

Кюрiрсiз сугышлар, бик ауыр халляр.

Тормош кöтöÿ бик читiн булыр калыкка,

Шунда кот чыгаргыч нястяляр бiлiнiр.

Булыр зур ачлыклар, чир ӓм ÿлятляр,

Шунда гiл тiйiшсiзгя каннар тюгiлiр.

Сюняр жаныучылар, бетяр сöйöнöч,

Кiшiнiн кюҥiлi тöшöá сюрiлiр.

Шунда кюбiсi олы азаблар чигяр,

Айыбсыз килiш булган каннар койолыр.

Тотыб озатсалар да сiзне азабка,

Ичтя шиклянмiйчi сiз шунда барыгыз.

Ÿз атагыз, агаларыгыз, iнiгiз,

Ÿз туганнарыгыз äм дусларыгыз

Сiзнi тюряляргя азабка бирiрляр.

Ÿтiрiрляр сiзнi Минiм исмiм öчöн,

Сiзгя ÿлiм тiйiш, диiб äйтiрляр,

Алла сюзiн сöйляÿчiляр кыуылырлар,

Арыу чиркяÿляр жабылырлар шул чакта,

Жирдягi тыумаларга азакы сят житяр.

Зур кайгылар жауар бу жирнен öстöня,

Килiр дöньягя бик куркыч азаблар.

Тауларга äйтерляр: безне каблагыз, диб,

Таулар äм ташлар да аумас аларга.

Ÿлiм эзлярляр алар шул сят эчiндя,

Ÿлiм эзляб тя, алар ÿлiм табмаслар.

Кояш тотлогыр, ай жактысы жактыртмас,

Кюктягi жондозлар койолорлар,

Жирдягi калыклар терелеб торорлар,

Алла Хöкöмöня жыйылырлар.

Кюктя кюрерсез жакты кач билгiсi,

Кач билгiсi жакты кояштый жалтырар.

Сайланган жаннары алда булырлар,

Тулы сöйöнöчлö булырлар,

Алар артында – бар жазыклылар,

Барсы да – Ходай Алла каршысында.

 

Сiон тауы, Изгi тауым

Гора Сион, Священная гора

 

Татарстаннын Питряч районында жырлана. Казанда Тихвин чиркяӱiня килiӱчiлярдян – Николаева Мария Степановнадан (1938 жылда туган) 2003 жылда жазыб алынган буйынча

 

Поется в Пестречинском районе Татарстана. Стих был записан в 2003 году в Тихвинском храме г.Казани от прихожанки этой церкви Николаевой Марии Степановны (1938 г.р.)

 

Сiон тауы, Изгi тауым, Алланын пристолы синдя;

Тартлам сиҥа, Изгi тауым, мяҥгi кояш балкый синдя.

 

Жук дауыл да, жук тулкын да, тик сöйöнöч кiня синдя;

Ходай шунда жöзöн ачар, сагныб алган улларына.

 

Сiон тауын кюргяннярнiҥ кюзiндя жяшi сöртöлöр;

Сiоннын мяҥгi тюрiндя туктаусыз жыр iшiтiлiр.

 

Аҥнаталмас ул жырларны кiшiлярнiн тiлi гiня;

Торсак ыйы уҥ жагында без Сiонда Суҥгы кöндя.

 

Каныҥ бiлян коткарганны, бiзгя кылган ряхимiҥнi,

Онытмабыз мяҥгiлiккя, онытмабыз мяҥгiлiккя.

 

Тор индi, жаным, уян жокыҥнан

Вставай, душа моя, просыпайся от сна

Татарстаннын Ӓлмят – Зяй тӧбягендя жырлана. Голышева (Макарова) Любовь Сергеевнадан (1932 жылда туган) жазыб алынган буйынча

Стих распространен в Альметьевско-Заинском регионе Татарстана. Записан от Голышевой (Макаровой) Любови Сергеевны (1932 г.р.) в Альметьевске

 

Тор индi жаным, уян жокыҥнан,

Ÿкрiб жыларсыҥ, тiля Алладан.

Ÿлiм жакында, ишiк тöбӧндя,

Син äле жирдя, жазык iчiндя.

 

Кюр äле, жаным, ÿлiм жортоҥда,

Чалгысын тотыб, тора артыҥда.

– Iй куркыч ÿлiм, нишляб торасыҥ,

Кiмнi эзлiйсiҥ, жалт-жолт карыйсыҥ.

 

Äлi мин синi бiр дя кöтмядiм,

Кит кюз алдымнан, жалынам сиңа.

– Багыт ÿттинде син котылырга,

Килiб життiм мин, синi чалырга.

 

Ул нигя миҥа кюрiня микян,

Тöшöмдя микян, жаҥгышам микян.

Ахры жаҥгышыб, килгянсiҥ миҥа,

Китя кюр, диiб, жалынам сиҥа.

 

Äле мин синi бiр дя кöтмядiм,

Кит кюз алдымнан, жалынам сиҥа.

– Багыт ÿттинде син котылырга,

Килеб життiм мин, сине чалырга.

 

Кылган эшлярiҥ ÿзiҥнян калмас,

Жыйган байлыкны бiряÿ дя алмас.

Тiгi дӧнжядя маллар кирякмяс,

Жыйган малларын бiряÿ iйяртмяс.

 

Бу дӧнжялiктя кöннярiҥ бiткян,

Жауабка барыр багытыҥ житкян.

– Эй куркыч ÿлiм, тилмiрямiн мин,

Äзгя булса да жибяр минi син.

 

– Инде суҥ казер, котолалмассыҥ,

Алтын бирсяҥ дя, жолоналмассыҥ.

– Iй куркыч ÿлiм, тилмiрям сиҥа,

Бiр-икi кöннöк гумiр бир миҥа.

 

Жазыгым кюбкя ÿкрiб жылармын,

Жараулы булган iшляр кылармын;

Алла öйöндя кiляÿ итiрмiн.

Арыу жяшрiктян öлöш алырмын.

 

Минiм шануым бер Аллам гына,

Кючям дӧнжядян жаҥгызым гына.

Ÿлiм ашыга, iшiн кылырга –

Алла кушкан iш булырга тiйiш.

 

– Мин тiйiш булдым, монда килiргя,

Жаныҥ тянiҥнян айрыб алырга.

Мин килдiм синi, жуатам дiйiб,

Жылы тянiҥнi сыуытам дiйiб.

 

Шул сят эчендя зур эш кылынды,

Жаным тянiмнян айрылыб куйды.

 

Пирiштяляр жырлыйлар кюктя

 

Чилябе ӧлкясi Нагайбак районы Требия ауылында Танаева Степанида Максимовадан (1898 жылда туган) 1978 жылда Г. Макаров жазыб алган буйынча

 

Стих записан в пос. Требия Нагайбакского района Челябинской области от Танаевой Степаниды Максимовны (1898 г.р.) в 1978 году

 

Иртя тороб тышка чыксам,

Пирiштяляр жырлыйлар кюктя.

Кöнгöрткöнiн туышлары iшiтiля,

Херувимнар, серафимнар да шунда.

 

Кирi жакка шяÿля тöшöб тора,

Бар изгiляр дя шунда.

Бiз жазыклы мяндяляр öчöн,

Бiзнiн жазыкларны кичiрiр öчöн,

Алар Кодайдан тiляб жырлыйлар.

 

По научным исследованиям кандидата искусствоведения и заслуженного деятеля искусств Макарова Геннадия Михайловича

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа


Оставляйте реакции

4

0

0

0

0

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза :(
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Нет комментариев